Küçük Çocuklarda Diyabet: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Diyabet, her yaşta hatta 1 yaşındaki bir çocukta bile ortaya çıkabilen kronik bir rahatsızlıktır. Diyabet semptomları başka hastalıkların belirtilerine de benzediği için bazen uzmanlar bebeklerde ve küçük çocuklarda diyabet tanısı koymakta gecikebilir. Yeni yürümeye başlayan çocuklarda diyabetin en yaygın belirtileri, çok susamak ve daha sık idrara çıkmaktır. Bu makaleden diyabetin belirtileri, teşhisi ve tedavisi hakkında bilgi edinebilir, yürümeye yeni başlayan çocuğunuzda diyabeti günlük olarak nasıl yönetebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Diyabet Nedir?

Diyabet, asıl adıyla diabetes mellitus vücudun kan şekerini (kan şekeri veya sadece şeker olarak da bilinir) kullanma biçimini etkileyen metabolik bir bozukluktur.

Kan şekeri vücuttaki hücrelerin ihtiyaç duyduğu enerji kaynağıdır. Beyin de dahil olmak üzere dokulara, kaslara ve organlara enerji sağlar. Yemek yediğimizde, tükettiğimiz protein, yağ ve karbonhidratlar parçalanarak vücudun enerji kaynağı olan glikoza dönüşür.

Diyabeti olan birinin vücudu, kandaki glikozu hücrelere taşıyan insülin hormonunu yeterli miktarda üretmez. Midenin arkasında bulunan pankreas yeterli miktarda insülin üretmeyince kan şekeri hücrelere ulaşamaz veya gerektiği gibi kullanılamaz. Şekerin yerine ulaşamaması; kanda kalmasına ve kan şekeri seviyesinin yükselmesine yol açar. Kan şekeri seviyesinin uzun süre yüksek kalması ise bazı sağlık sorunlarına neden olur.

Diyabet tedavi edilemese de yönetilebilir. Yürümeye yeni başlayan çocuğunuza diyabet teşhisi konsa da bu durumu yönetmeyi öğrenerek çocuğunuzun sağlıklı bir yaşam sürmesini sağlayabilirsiniz.

Diyabet Türleri Nelerdir?

İki tip diyabet vardır: Tip 1 diyabet ve tip 2 diyabet. Peki aralarındaki fark nedir?

Tip 1 Diyabet

Tip 1 diyabetli kişilerde insülin kaynağı düşüktür veya hiç insülin yoktur. Tip 1 diyabetli kişi yemek yediğinde, kan şekeri seviyesi ciddi oranda yükselir. Buna bazen hiperglisemi denir.

Tip 1 diyabette, hücreler besinleri enerji için kullanamaz ve şeker kanda kalır. Yakıtını alamayan hücreler açlıktan öldüğünü düşünerek karaciğerin vücudun yağ ve protein depolarından daha fazla şeker üretmesine neden olur.

Bu durum bir kısır döngüye dönüşür çünkü insülin olmadan vücut hem ekstra şekeri kullanamaz hem de daha fazlasını üretir. Tip 1 diyabet kilo kaybına ve zayıflığa neden olabilir. Yürümeye yeni başlayan bir çocuklardaki diyabetin tip 1 diyabet olma olasılığı daha yüksektir.

Tip 2 Diyabet

Pankreas, tip 2 diyabetli çocuklarda ve yetişkinlerde insülin üretebilir ancak vücut bu duruma gerektiği gibi yanıt vermez. Tip 2 diyabette, kandaki şeker hücrelere giremez ve hücrelerin ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlayamaz. Bu, insülin direnci olarak da bilinir. Bu nedenle şeker kanda birikir. Bir süre sonra pankreas daha fazla insülin üretmek için daha çok çalışır fakat bu da pankreası zorlayarak kan şekerini sağlıklı bir seviyede tutacak miktarda insülin üretmesini engeller. Bu tip diyabet, genellikle obezite ile ilişkilidir ve yetişkinlerde daha yaygındır. Ancak bazı çocuklar ve ergenler de tip 2 diyabeti geliştirebilir.

Normalden yüksek ancak tip 2 diyabet olarak nitelendirilebilecek kadar yüksek olmayan kan şekeri seviyesine işaret eden prediyabet terimini duymuş muydunuz?

Prediyabet, tip 2 diyabete dönüşebilir. Ancak prediyabetli bir çocuğun, diyetinde ve aktivite seviyesinde yapılan değişikliklerle sağlıklı bir kiloya ulaşması ve bu kiloyu koruması sağlanabilir; böylece diyabetinin tip 2 diyabete dönüşmesine de engel olunabilir. Olumlu yaşam tarzı değişiklikleri, çocukların kan şekeri düzeylerini normale bile döndürebilir.

Yürümeye Yeni Başlayan Çocuklarda Diyabetin Nedenleri Nelerdir?

“Küçük yaşta şeker hastalığı neden olur?” sorusunun cevabı bilinmiyor. Bununla birlikte, uzmanlar bazı teoriler öne sürerek ve her iki diyabet türü için de risk faktörlerini belirlemiştir:

• Tip 1 diyabet. Normal şartlarda, bağışıklık sisteminin yalnızca virüs ve zararlı bakterilerle savaşmasını beklesek de bazı bağışıklık sistemleri, hücreleri de yok eder. Tip 1 diyabet, pankreastaki insülin üreten hücrelerin bağışıklık sistemi tarafından yok edilen kişilerde görülür. Bunun neden olduğu tam olarak anlaşılmasa da uzmanlar, genetik veya çevresel faktörlerin (bu otoimmün reaksiyonu tetikleyen virüslere maruz kalmak gibi) üzerinde duruyor.

• Tip 2 diyabet. Yaşla birlikte risk arttığı için Tip 2 diyabet, yetişkinlerde daha sık görülür ancak çocuklarda da ortaya çıkabilir. Bu tür diyabetin aile öyküsü ve genetikle bağlantısı kuvvetlidir ancak hareketsiz bir yaşam tarzı ve özellikle göbek bölgesindeki aşırı yağ da tip 2 diyabeti tetikleyebilir.

Yürümeye Yeni Başlayan Çocuklarda Diyabet Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda şeker hastalığı belirtileri, günlük yaşamda sık karşılaştığımız durumlardır. Örneğin sıcak bir günde artan susuzluk… Çocuğunuzda aşağıdaki uyarı işaretlerinden herhangi birini fark ederseniz, sağlık uzmanınızla iletişime geçerek diyabeti elemesini veya hemen teşhis koymasını sağlayabilirsiniz.

• Artan susuzluk veya dehidrasyon. Kandaki fazla şekerin sıvıyı dokulardan çekmesi susuzluk hissinde artışa veya dehidrasyona neden olabilir. Çocuğunuzun daha fazla susaması, sıcak havadan veya çok aktif olmasından kaynaklanabileceği gibi uzun sürüyorsa ve diğer semptomlarla birleşiyorsa diyabet belirtisi de olabilir.

• Sık veya daha fazla idrara çıkma. Bebeğinizin altını normalden daha sık değiştiriyor olabilirsiniz. Ayrıca tuvalet eğitimi olmasına rağmen bebeğiniz altını veya yatağını daha sık ıslatıyor olabilir.

• Kilo kaybı. Yürümeye yeni başlayan çocuğunuz iştahı arttığı halde kilo veriyor veya kilo kaybına neden olacak derecede iştah kaybı yaşıyor olabilir. Küçük çocuklarda iştahsızlık, sık görülen bir semptomdur.

• Şiddetli bebek bezi döküntüsü. Yoğun bir pişik veya bebek bezi döküntüsünün (bebek bezi dermatiti) gıda alerjisi veya maya enfeksiyonu gibi birçok sebebi olabilir. Ancak sorun, sık bez değişikliği veya bebek kremi ile geçmiyorsa döküntü, bir diyabet belirtisi de olabilir.

• Açıklayamadığınız bir yorgunluk veya halsizlik. Çocuğunuz herhangi bir sebebi olmaksızın yorgunsa, bu yorgunluk, vücut hücrelerinin kan şekeri ile yeterli enerjiyi alamamasından kaynaklanır.

• Sürekli kusma. Sık kusma, ayrıca uyuşuk ve halsiz hissetme, çocuklarda diyabet belirtileri arasındadır.

• Bulanık görme. Yüksek kan şekeri, yürümeye yeni başlayan çocuğunuzun gözlerindeki sıvıyı çekip odaklanma problemi yaşamasına neden olabilir. Çocuğunuz düzgün göremiyorsa derhal sağlık uzmanınızla görüşün.

• İyileşmesi normalden daha uzun süren yara ve kesikler.

Yürümeye Yeni Başlayan Çocuklarda Diyabet Nasıl Teşhis Edilir?

Sağlık uzmanınız çocuğunuzda diyabet olduğundan şüpheleniyorsa, kan şekeri seviyeleri için ölçüm önerebilir. Doktorunuzun önerebileceği testler şunlardır:

Rastgele kan şekeri ölçümü. Bu test, kan şekerini günün herhangi bir saatinde ölçer.

• HbA1c (glike hemoglobin) testi. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bulunan, oksijen taşıyan bir proteindir. Bu test, hemoglobin proteinine bağlı glikoz miktarını ölçer.

• Açlık kan şekeri testi. Bu test için gece mide aç bırakılır ve sabah aç karnına kan örneği alınır.

• Oral glikoz tolerans testi (OGTT). Tip 2 diyabetten şüphelenildiğinde yapılan oral glukoz tolerans testinde ilk kan testi, sekiz saatlik veya bir gecelik oruçtan sonra alınır. Ardından çocuğa şekerli bir solüsyon verilir ve kan şekeri seviyesi sonraki birkaç saat içinde birkaç kez ölçülür.

Doktorunuz, test sürecini açıklayıp sonuçları sizinle birlikte gözden geçirecektir.

Yürümeye Yeni Başlayan Çocuklarda Diyabet Nasıl Tedavi Edilir?

Peki çocuklarda şeker hastalığı tedavisi nasıl olur? Diyabet tanısı konar konmaz tedaviye başlanabilir.

Çocuğunuzun kan şekerini olabildiğince normal bir seviyede tutmak için sizinle işbirliği yapacak bir doktor, diyetisyen ve diyabet eğitimcisinden oluşan bir diyabet tedavi ekibi kurulabilir.

Şeker hastalığının tedavisi yoktur ancak sürekli bakım ile çocuğunuz normal bir yaşam sürebilir. Çocuğunuzun diyabet tipine göre belirlenecek tedavi planında şunlar olabilir:

• Kan şekeri izleme. Tip 1 için çocuğunuzun kan şekeri düzeyini günde en az 4 kez kontrol ederek kan şekeri seviyesini daima hedeflenen aralıkta tutabilirsiniz. Çocuğunuz büyüdükçe değişen hedef aralıkla ilgili doktorunuz sizi bilgilendirecektir.

• İnsülin alımı. Yürümeye yeni başlayan çocuğunuzun tip 1 diyabeti varsa ömür boyu insülin tedavisi alması gerekir. Bazı tip 2 diyabet vakaları da insülin gerektirir. İnsülin genellikle enjeksiyon olarak, nadiren de insülin pompası ile verilir. Enjeksiyonu veya insülin pompasını nasıl kullanacağınızı doktorunuzdan öğrenebilirsiniz. Yeterince büyüdüğünde çocuğunuz kendi başına insülin alabilir.

• Sağlıklı bir diyet. Öğünleri sağlıklı şekilde planlamak ve düzgün beslenmek tüm diyabet tedavilerinin önemli bir parçasıdır. Doktorunuz veya diyetisyeniniz çocuğunuz için en uygun beslenme planını önerecektir.

• Düzenli egzersiz. Çocuğunuzu günde en az bir saat fiziksel aktivite yapmaya teşvik edebilirsiniz. Dilerseniz egzersizlere siz de dahil olabilir, hatta bazı aktiviteleri (yürüyüşler, koşu oyunları, topla oynanan oyunlar, trambolin vb.) belli bir rutinde ailecek yapabilirsiniz.

• Karbonhidrat sayımı. Çocuğunuzun tip 1 diyabeti varsa, doktorunuzdan veya diyetisyeninizden, insülin dozunu doğru bir şekilde hesaplayabilmek için gıdalardaki karbonhidratı miktarını nasıl bulacağınızı öğrenebilirsiniz.

• İlaç tedavisi. Tip 2 diyabetli çocuklara, pankreasın yemeklerden sonra daha fazla insülin salmasını sağlamak için; karaciğerin kan dolaşımına bıraktığı kan şekeri miktarını azaltan metformin veya enjeksiyonla uygulanan liraglutid gibi ilaçlar verilebilir.

Ebeveynler için Öneriler: Yürümeye Yeni Başlayan Çocuğunuzda Diyabeti Nasıl Yönetebilirsiniz?

Tıbbi ekibiniz, diyabet teşhisi konan miniğinizin en iyi tedaviyi alması için elinden geleni yapacaktır.

Diyabet, küçük bir çocuğa açıklamakta ve uygulamakta zorlanabileceğiniz birçok bakım ve yaşam tarzı değişikliği gerektirebilir. Ancak endişelenmeyin; işleri kolaylaştırmak ve komplikasyon riskini azaltmak için atabileceğiniz birçok adım bulunuyor:

• Beslenme, diyabet yönetiminde önemli bir rol oynar. Bu yüzden çocuğunuzun genç yaşta iyi beslenme alışkanlıkları kazanmasına ve sağlıklı yiyecek seçimleri yapmasına yardım edin. Ailece sağlıklı yemekler pişirebilir, yemeklerinizi hep birlikte, çeşitli dikkat dağıtıcılar olmadan yemeye çalışabilirsiniz. Ayrıca her öğüne bol meyve ve sebze ekleyin, yeme alışkanlıkları konusunda çocuğunuza örnek olmaya çalışın.

• Diyabet söz konusu olduğunda egzersiz çok önemlidir. Bu nedenle çocuğunuzun her gün hareket etmesini sağlayacak eğlenceli aktiviteler yapın.

• Çocuğunuza tıbbi kimlik etiketi veya bileziği takın. Böylece acil bir durum meydana geldiğinde bu etiket veya bileziği gören tıbbi ekibe veya çocuğunuza yardım etmeye çalışan kişiye çocuğunuzun diyabetli olduğunu bildirmiş olacaksınız. Tıbbi etiket ve bilezikler hakkında sağlık uzmanınızdan bilgi alabilirsiniz.

• Çocuğunuzun diyabet tedavi ekibini tanımasını, onlarla ilişki kurmasını sağlayın. Çocuğunuz ekipteki kişileri arkadaşı olarak kabul ederse ekip ona daha kolay yardım edebilir.

• Anlayacak yaşa geldiğinde çocuğunuza ömür boyu diyabet bakımının önemini öğretin. Bu konuda diyabet tedavi ekibinden ve bu konuyu açıklamaya yardımcı kitap ve videolardan yardım alabilirsiniz.

Diyabet Önlenebilir mi?

Tip 1 diyabet için bilinen bir önleyici strateji henüz bulunmuyor ancak tip 2 diyabet, sağlıklı yaşam tarzı seçimleriyle önlenebilir.

Ailenizde tip 1 diyabet öyküsü varsa ve çocuğunuzda diyabet belirtileri fark ettiyseniz veya çocuğunuza tip 1 diyabet teşhisi konduysa, aşağıdakileri yaparak komplikasyonları önleyebilirsiniz:

• Çocuğunuzun kan şekeri seviyesini mümkün olan en iyi seviyede tutmaya çalışın

• Sağlıklı bir diyet uygulamasını sağlayın

• Onu aktif olmaya teşvik edin

• Çocuğunuzun doktorunu veya diyabet uzmanını (endokrinolog) düzenli olarak ziyaret edin.

Tip 2 diyabet, doğru yaşam tarzı seçimleri ile önlenebilir. Aşağıdaki yöntemlerle çocuğunuzun sağlıklı alışkanlıklar geliştirmesini teşvik edin:

• Sağlıklı yemekler ve atıştırmalıklar yedirin. Çocuğunuz için meyve, sebze, yağsız protein, süt kaynakları ve kepekli tahıllar içeren, şekerli, yüksek kalorili ve yağ oranı yüksek yiyeceklerden kaçınan bir beslenme planı oluşturun.

• Aktif olmasını sağlayın. Miniğinizin günde en az 60 dakika egzersiz yapmasını sağlayın. Bu egzersizi eğlenceli hale getirmek için neler yapabileceğinizi düşünebilir, hatta bazı aktiviteleri birlikte yapabilirsiniz. Çocuğunuzla birlikte aktif ve zinde kalmak sizin için de çok faydalı olabilir!

Sonuç Olarak

Diyabet sürekli bakım ve yönetim gerektiren ömür boyu süren bir rahatsızlık olsa da komplikasyonları tedavi edilebilir ve çocuğunuzun yaşamını sağlıklı olarak sürdürmesi sağlanabilir. Miniğinizin sağlığı ve diyabet tedavi planı hakkındaki sorularınız için sağlık uzmanınıza danışabilirsiniz.

Bu makaleyi nasıl yazdık? Bu makaledeki bilgiler, American Academy of Pediatrics ve American College of Obstetricians and Gynecologists gibi güvenilir tıp ve devlet kaynaklarında bulunan uzman tavsiyelerine dayanıyor. Bu makalede kullandığımız kaynakların listesini aşağıda bulabilirsiniz. Bu sayfadaki içerik, profesyonel tıbbi tavsiyenin yerini almamalıdır. Tam teşhis ve tedavi için daima tıp uzmanlarına danışın.

Tüm kaynakların linkleri

• Mayo Clinic: Diabetes

• Mayo Clinic: Type 1 diabetes in children

• Mayo Clinic: Type 2 diabetes in children

• Mayo Clinic: Treatment - Prediabetes

• Mayo Clinic: Treatment - Type 2 diabetes in children

• Mayo Clinic: Treatment - Type 1 diabetes in children

• Kitap: Caring for your baby and young child birth to age 5, Sixth Edition Paperback – November 2, 2014 by American Academy of Pediatrics (Yazar)

• Kids Health: Type 1 Diabetes: What Is It?

• Mayo Clinic: Prediabetes