Bebek Beslenme İpuçları

Doğru beslenme bebeğinizin sağlıklı büyümesi, gelişmesi ve tüm hayatı boyunca sağlıklı kalabilmesi için hayati önem taşıyor. Anne sütüyle birlikte bebeğinizi taze ve mümkünse organik, işlemden geçmemiş yiyeceklerle beslemeye başlayın.  

Bebeklerin iştahı da kendileri gibi küçüktür. Besin değeri yüksek gıdalarla küçük miktarlarda sık sık beslenmelidirler. Her yiyecek farklı besinleri içirişinde barındırıyor ancak şunu unutmayalım: Anne sütü 2 yıl boyunca önemlidir. Anne sütü dışında bebeğe her besini sunabilen başka hiçbir yiyecek yoktur. 

İlk 2 yıl boyunca mutlaka anne sütü

Bebeğinizin ilk 2 yılı boyunca tartışmasız en iyi yiyecek anne sütü. Tüm bilimsel araştırmalar hayatın ilk yıllarındaki beslenmenin genel olarak büyüme, gelişme ve hayat boyu sağlık üzerinde etkili olduğunu ortaya koyuyor.  6 ay sonra bebeği katı yiyeceklerle tanıştırmaya başlayabilirsiniz. Ancak buradaki katı tanımına dikkat! Erişkinlerin yiyebileceği şeklide katı yiyecekler değil;  yumuşak, püre haline getirilmiş, bebeğin kolay alabileceği yiyeceklerden olmalı.

Bebeğinizin bağışıklık mekanizması

Bebeğinizin bağışıklık sistemi henüz olgunlaşmamış durumda. Güçlenmesi için doğru beslenmenin önemi büyük. Bebeğiniz doğduktan sonra onun bağışıklığını ilk güçlendiren kolostrum dediğimiz kıvamlı, koyu süt. Kolostrum bebeğin ilk aşısıdır.

Kolostrum doğumdan sonra memeden gelen ilk süttür. Normal sütten daha koyu ve sarımtıraktır. Bebek için adeta konsantre bir ilaç veya aşı rolü oynar. Bebeğiniz doğduğunuz an hiç mikrobun olmadığı bir ortamdan mikrop dolu bir dünyaya geçiş yaptı. Artık mikroplarla savaşması gerekiyor! İşte kolostrum ona, enfeksiyonlardan korunması için gerekli antikorları adeta bir aşı dozu gibi sağlıyor.

Bebeğin sindirim sistemi

Bebeğinizin yaşamındaki ilk haftalarında sindirim sistemi de aynı bağışıklık sistemi gibi henüz tam gelişmemiştir. Anne sütünün en doğru yiyecek olmasının bir nedeni de budur.  Bebeğin bağırsaklarının yiyecekleri sindirebilmesi için gerekli enzimleri üretebilmesi 4 ayı bulur. Bu yüzden anne sütününün 4 -6 ay mutlaka ve mümkünse 2 yıl boyunca verilmesi gerekir. Eğer katı yiyecekleri çok erken vermeye başlarsanız bebeğinizin sindirimi örselenecek, sistemi zarar görebilecektir.  Bebeklerin ne yemeleri gerektiğine dair listeyi aşağıda bulabilir, buna göre bebek kahvaltısı, öğle ya da akşam yemeği şeklinde öğünler ve ara öğünler oluşturabilirsiniz.

Zorunlu besinler

Bebeğinizin sağlıklı büyümesi ve güçlü bir bağışıklık mekanizmasına sahip olması için tüm zorunlu besinleri alması gerekli ve beslenmesinde çok çeşitliliğe dikkat edilmeli. Anne sütü dışında hiçbir besin tek başına işe yaramıyor.  Tüm besinlerin sinerjik etkisi var; yani birbirlerinin etkilerini, yararlarını arttırıyorlar. Herhangi bir vitamin veya mineralin eksikliği büyümesinde sorunlara yol açabiliyor.

Taze sebze ve meyveler

Bebeğinize vereceğiniz ilk yiyecek olarak narenciye grubu dışındaki meyveler ve sebzeler kullanılabilir. Narenciye grubu bebeklerde alerjiye yol açabiliyor. Taze sebze ve meyveler bebeğinize ihtiyacı olan vitamin mineral ve bitkisel besinlerin, enzimlerin çoğunu sağlayacaktır.       

Burada enzimlere dikkat çekmek istiyorum. Enzimler vücutta kimyasal olayları hızlandıran bileşikler. Aynı biz erişkinlerdeki gibi bebeklerde de rolleri büyük. Metabolizmanın her evresinde rolleri var. Pişirme sırasında zarar görebiliyorlar.  Anne sütü bebeğe ihtiyacı olan enzimleri sunuyor. Bebeğin enzimlerini desteklemek için düzenli buharda pişirilmiş taze sebze meyve de katı gıdaya geçerken çok yararlı olacaktır. Ayrıca sebzelerden bebek çorbası da yapabilirsiniz.

Bebeğinizin alması gereken MAKRO ve MİKRO BESİNLER

Bebeğinizin sağlıklı gelişebilmesi ve büyüyebilmesi için bazı besinlere büyük miktarlarda (makro),  bazı besinlere ise çok küçük miktarlarda (mikro) ihtiyacı vardır.

• Makro besin kaynakları

Karbonhidrat, Protein, Yağ, Su

• Mikro besin kaynakları

Vitaminler, Mineraller

• Karbonhidrat

Vücudun ana enerji ve ısı kaynağıdır. 1 gram karbonhidrat 4 kcal enerji sağlar. Karbonhidratın iki şekli vardır:

• Basit karbonhidrat: Şekere, reçel, bal

• Kompleks karbonhidrat: Nişasta ve lif içerirler. Nişasta doğal veya rafine halde olabilir. Doğal olan hali daha sağlıklıdır.

Bebek yemekleri

Doğal nişastanın bulunduğu yiyecekler: İşlemden geçmemiş tahıllar, bu tür tahıllarla yapılmış ekmek ve kahvaltılık gevrekler, patates, esmer pirinç ve  makarna,  baklagiller, muz, havuç

Rafine nişastanın bulunduğu yiyecekler: Beyaz un, beyaz ekmek, beyaz makarna, beyaz pirinç, kekler, bisküviler

Bebeğinizin niye karbonhidrata ihtiyacı var?

Bebeğin büyümesi ve gelişmesi için enerjiye ihtiyacı vardır. Bunu da en kolay alabileceği yer de karbonhidratlardır.

Sebzeler, pirinç unu ve bebekler için hazırlanmış gevrek yiyecekler bebeğin nişasta ve lifi bol bol alabileceği yiyeceklerdir.

Bebeğiniz ne kadar şeker almalı?

Şeker, enerji sağlar ama besin değeri yoktur. Hiç şeker eklemeseniz bile bebeğiniz meyve ve sütü zaten yeteri kadar tatlı bulacaktır. Erken dönemde bebeğe çok şekerli tatlıları sık sık sunmak tatlı düşkünlüğü yaratabilecektir. 

Protein

Protein vücutta sudan sonra en çok bulunan maddedir. Aminoasitlerden oluşur. Yediğimiz yiyeceklerde bulunan protein vücudumuzda sindirim sisteminde parçalanır ve kana aminoasit olarak geçer. Kan dolaşımına geçen aminoasitler sonra kasların ve diğer vücut dokularının onarımında veya hastalıklara karşı bağışıklığı güçlendirmede kullanılır.

1 gram protein 4 kcal enerji verir. Ana görevi büyüme, gelişme ve vücut dokularının, hücrelerinin onarımıdır.

Protein ciltte, saçta, tırnaklarda kollagen ve keratin olarak bulunur. Kaslarda kemiklerde, bağ dokularında, hormonlarda ve enzimlerde, antikorların yapısında bulunur.

Bebeğinizin niye protein ihtiyacı var?

Protein kasların, dokuların, saç ve organların gelişimi ve onarılması,  güçlü bir bağışıklık ve hormonal sistem için kullanıyor. Bebekler ilk yıllarında müthiş bir hızla büyürken en çok ihtiyaç duydukları besinlerden biri proteindir. 

Bebeğiniz yeterli protein alıyor mu?

Bebeğin yeterli protein alıp almadığına çok dikkat etmek gerekiyor. Eğer bebeğiniz düzenli olarak et, süt, peynir ve yumurta yiyorsa protein eksikliği çekmeyecektir.

Güçlü protein ne demek?

Yediğimiz proteinin gücünü, kalitesini içerdiği aminoasitler belirler. Zorunlu aminoasitler et, kümes hayvanları, balık, deniz ürünleri, peynir, yumurta, soya fasulyesi, tofu, quinoa gibi yiyeceklerde bulunur. Bu yiyeceklerdeki proteinin yüksek biyolojik değeri vardır; yani tüm zorunlu aminoasitleri içerirler. Güçlü proteindirler. Baklagiller, kuruyemişler ve tahıllar da protein içerir ancak zorunlu aminoasitlerin tümü bulunmaz.  Bu yiyeceklerdeki proteinin düşük biyolojik değeri vardır.

• Güçlü protein içeren yiyecekler

Et, Tavuk, Hindi, Balık, Süt ve süt ürünleri ( yoğurt, peyniri gibi), Yumurta, Soya ürünleri

• Protein içeren diğer yiyecekler

Baklagiller (nohut, kuru fasulye, mercimek, barbunya), Tahıllar (buğday, pirinç, yulaf, makarna), Kuruyemişler, Tohumlar (ayçiçeği, susam gibi)

Dikkat:

1. Ailede kuruyemişlerden herhangi birine karşı alerjisi olan biri varsa bebeğinizde de olabilir. Bu tarz yiyecekleri bebeklere vermeden önce mutlaka doktorunuzla görüşün.

2. Bebeklere kuruyemiş verirken olduğu gibi vermeniz çok sakıncalıdır. Bu nedenle vereceğiniz kuruyemişleri çok ince bir şekilde çekmelisiniz.

3. Tohumları da ince çekmeli, toz hale getirmelisiniz.

Yağ

Yağlar yağ asitlerinden oluşur. Bu yağ asitleri kimyasal yapılarına göre doymuş ve doymamış olarak sınıflandırılır ve yağın çeşidini de belirler. 1 gram yağ 9 kcal enerji verir.  

Doymuş yağlar: Hayvan yağları ve hayvansal ürünlerde bulunan ve bu ürünlerden yapılan yiyeceklerdeki yağlardır. İç yağı; süt, peynir, kremada ayrıca hindistancevizi ve hurmada da bulunur. Tereyağı %99 doymuş yağdır. Özel işlem görmüş yiyecekler örneğin; bisküviler ve kekler raf ömürlerini uzatmak için çoğunlukla doymuş yağla yapılırlar.

Doymamış yağlar: Kimyasal yapılarına göre ikiye ayrılırlar;

• Tekli doymamış yağlar: Zeytinyağı, avokado, fıstık, üzüm çekirdeği yağları

• Çoklu doymamış yağlar: Mısır, ayçiçeği, soya susam, pamuk çekirdeği, fındık, keten tohumu yağları

Zorunlu yağ asidi nedir?

Vücut Omega 3 ve Omage 6 dışında birçok yağ asidini üretebiliyor. Bunlara zorunlu yağ asitleri diyoruz. Yani mutlaka dışarıdan yiyeceklerle almamız gereken yağlar. Bu yağlar beyin, kalp ve damarlar, sinir sistemi, bağışıklık sistemi için hayati değer taşırlar.

Omega 3

• Yağlı balıklar (somon, ton, uskumru, hamsi, sardalye gibi)

• Yeşil yapraklı sebzeler

• Bal kabağı çekirdeği

• Keten tohumu

• Ceviz

Omega 6

• Susam

• Ayçiçeği çekirdekleri

• Sebze yağları

• Kuruyemişler

Bebeğiniz yeterli yağ alıyor mu?

Bebeğin ilk aylarında yağ bebeğin en büyük enerji kaynağı. Anne sütü bunu %50'lere varan oranda sağlıyor. 

SU

Bebeğinizin için 2 yıl boyunca anne sütü önemli. 6 aylık oluncaya kadar anne sütü dışında herhangi bir yiyeceğe ve içeceğe ihtiyacı yok. Çünkü ihtiyacı olan sıvıyı anne sütünden veya anne sütüyle beslenmiyorsa formül sütten alıyor. Bebeği hıçkırık tuttuğunda bir-iki yudumda sorun yok. Ancak çok fazla su bebeği tıkayacak ve süt almasını engelleyecektir.

6 aydan 12 aya kadar anne sütüyle beslenen bebeklerin fazla suya ihtiyacı yok. Ancak genelde birleşilen nokta; bir bardak veya ağızlıklı, suyu içine çekebileceği bir kapla vererek suyla tanıştırmak. Bebeğe su verilecekse günde 57-113 ml arası olmalı. Eğer bebekte kabızlık varsa veya aşırı sıcak ve nemli bir yerde yaşıyorsanız o zaman 170-227 ml'ye çıkılabilir.

1 yaşından sonra ideali yemekle birlikte süt vermek. Aralarda ise susuzluğu gidermek için su teklif etmek. Böylece bebeğiniz sıvı almasının yanı sıra yeterli kalsiyum minerali de alacaktır.

Bebeğinizin idrarına bakın; eğer açık sarı ise yeterli su alıyor demektir.

Dikkat: Çocuklarda fazla su ‘su intoksikasyonu' dediğimiz duruma da yol açabiliyor. Formula hazırlanırken aşırı su katılması veya bebeğe aşırı su içirmek gibi durumlarda oluşabiliyor ve bu sebeple bebeğin elektrolit dengesi bozuluyor.

• Biberonla beslenen bebeklerin sıcak havalarda ekstra suya ihtiyacı olabilir. • 6 ayın altındaki bebekler için kullanacağınız suyu kaynatın ve soğutun. • 6 ayın üzerindeki bebeklerde suyu sterilize etmenize gerek yok. • Şişe suları çok fazla sodyum veya sülfat içerebilirler. Bu yüzden mama hazırlamada kullanılmaları önerilmiyor. Eğer şişe su kullanmanız gerekiyorsa mutlaka etiketi okuyun: Sodyum oranı (Na diye yazılır) litrede 200 miligramdan düşük olmalı. • Sülfat (SO veya SO4 diye yazılır)  litrede 250 miligramdan yüksek olmamalı. • Şişe suyun da steril olmadığını hatırlatıyorum; bu yüzden kaynatılması gerekiyor. 

Vitaminler

Bağışıklık mekanizmasının güçlenmesi ve vücudun sağlıklı gelişmesi için zorunludurlar. Vitaminleri ve belli basil mineralleri en çok içeren yiyeceklere bakalım.  Ancak önemli bir not: Bu yiyecekler her dönem veya yaştaki bebek-çocuk için uygun değildir.

• A VİTAMİNİ

İki şekli vardır: • Retinol: Hayvansal gıdalarda bulunur. • Beta-karoten: Bitkisel gıdalarda bulunur. Vücutta retinole çevrilebiliyor.

Ne işe yarıyor?

Cilt ve vücut dokularının sağlıklı olmasını, bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlar. Antioksidandır, karanalıkta görmeyi sağlar.

Nerede bulunuyor?

Retinol: Anne sütü, Formula süt, Tam yağlı inek sütü, Tam yağlı peynir, Tereyağı, Yumurta sarısı Beta karoten:  Havuç, Bal kabağı, Kayısı, Kavun, Domates, Pırasa, Kırmızı ve yeşilbiber, Yeşil fasulye, Brokoli, Tatlı patates, Mango, Papaya

• B Grubu VİTAMİNLER

B1,B2,B3,folik asit, B5,B6 ve B12 ‘den oluşan bir grup.

Ne işe yarıyorlar?

Karbonhidratlardan enerji üretimi, beyin fonksiyonları ve sinir sisitemi için gerekli. Vücudun proteinleri kullanabilmesini sağlıyor.

Nerede bulunuyor?

B1: Ekmek, kahvaltılık gevrekler, patates, süt ve et. B2: Et, süt, gevrekler, yumurta B3: Et, patates, ekmek ve kahvaltılık gevrekler. Folik asit: Koyu yeşil yapraklı sebzeler; ıspanak, pazı, brokoli, bürüksel lahanası gibi. B6: Et, süt, yumurta, kahvaltılık gevrekler ve sebzeler B12: Et ve süt ürünleri.

• C VİTAMİNİ

Ne işe yarıyor? Bağışıklık istemini güçlendiriyor, hastalıklara karşı savaşta etkili. Enerji üretiminde, vücudun destek dokusu kollagenin yapımında görevli. Kemikleri, cildi, eklemleri, güçlendiriyor, kanser ve kalp hastalığına karşı koruyucu etkisi var. Nerede bulunuyor? Kırmızı ve yeşilbiber, Yeşil yapraklı sebzeler, Çilek, Narenciye grubu meyveler, Kivi, Şeftali, Lahana, Brüksel lahanası, Brokoli, Karnabahar, Domates, Soğan

• D VİTAMİNİ

Ne işe yarıyor? Vücutta kalsiyumu tutarak kemiklerin güçlenmesini sağlıyor. Nerede bulunuyor? Balık yağı, Yağlı balıklar, Peynir, Yumurta, Tereyağı    Bebeğinizin yeterli D vitamini aldığına emin olun D vitaminin içeren yiyecekler sınırlı. Ancak D vitamini güneş ışınlarının etkisiyle önemli oranda ciltte sentezlenebiliyor. Bebeğinizi her gün en az 30 dakika temiz havaya çıkartın. Anne sütü D vitamini içeriyor. Böylece bebek buradan da depolarını doldurabiliyor. Daha sonra da güneşe çıkartılırsa D vitamini seviyelerini koruyacaktır. Formula sütler de D vitamini içeriyor. Bazı bebeklerin D vitamini takviyesine ihtiyacı olabilir, bunu doktorunuzla görüşün.

• E VİTAMİNİ

Ne işe yarıyor? En güçlü antioksidanlardan biri. Hücre yapısının bozulmasını engelliyor. Böylece kanser türlerine karşı koruyucu bir rol oynuyor. Yaraların iyileşmesini hızlandırıyor. Nerede bulunuyor? İşlemden geçmemiş yağlar, buğday, mısır, ayçiçeği, fıstık, susam ,zeytinyağı, balıkyağı, fındık, fıstık, yumurta sarısı, domates, koyu yeşil yapraklı sebzeler, yağlı balıklar, et.

• K VİTAMİNİ

Ne işe yarıyor? Kanın pıhtılaşmasını sağlıyor. Nerede bulunuyor? Karnabahar, Yeşil sebzeler, Brüksel lahanası, Lahana, Yoğurt, Yumurta sarısı, Balık yağı, Patates, Bezelye

MİNERALLER

• Kalsiyum Ne işe yarıyor? Kemik ve diş sağlığı, kasların kasılması, vücutta asit alkali dengesinin sağlanması, cilt sağlığı, kanın pıhtılaşması. Nerede bulunuyor? Süt, Peynir, Yoğurt, Küçük kılçıklı balıklar ( hamsi, sardalye gibi), Koyu yeşil yapraklı sebzeler, Badem, Soya fasulyesi, Kuru inci, Deniz bitkileri

• Demir Ne işe yarıyor? Kana kırmızı renginin veren hemoglobin için gerekli. Oksijen ve karbondioksiti hücre içi ve dışına taşıyor. Vücutta birçok enzimin yapısında bulunuyor. Enerji üretimi için gerekli. Nerede bulunuyor? Kırmızı et, Yumurta, Tavuk, Balık, Kuru meyveler, Kuru baklagiller, Maydanoz, Bal kabağı çekirdeği, Yeşil sebzeler

• Çinko Ne işe yarıyor? Antioksidan. Birçok enzimin yapısında bulunuyor. Yaraların iyileşmesi, büyüme ve gelişme, testis ve yumurtalıklardan salgılanan hormonların kontrolü, kemik ve diş sağlığı, saç ve kılların uzaması. Nerede bulunuyor? Et (özellikle koyun ve dana eti), Tavuk ve hindi eti, Yumurta sarısı, Peynir, Buğday ürünleri, Badem, Bezelye, Kuru meyveler, Kuru baklagiller, Ayçiçeği çekirdekleri

• Magnezyum Ne işe yarıyor? Kemik ve dişleri güçlendiriyor. Kasların gevşemesini sağlar. Kalp kasları ve sinir sitemi için çok önemli. Vücuttaki bir çok işlemde rolü olan bir mineral. Nerede bulunuyor? Tüm yeşil sebzeler, Kahvaltılık gevrekler, Baklagiller, Tam tahıllı ekmek, Bulgur, Esmer pirinç, Kuru incir, Kayısı

• Fosfor Ne işe yarıyor? Kemik ve dişlerin yapısında bulunur, onların sertliğini sağlar. Hücrelerin yapısında da bulunuyor; enerji üretiminde rolü var. Nerede bulunuyor? Tüm bitkisel ve hayvansal yiyecekler. Genelde hayvansal gıdalarda daha fazla bulunur.

• Potasyum Ne işe yarıyor? Besinlerin hücre içine alınıp, artık maddelerin hücrelerden uzaklaştırılmasını, kas ve sinirlerin sağlıklı biçimde çalışmasını sağlıyor. Kalbin çalışmasında da etkili. Bağırsak hareketlerini artırıyor. Vücutta sıvı dengesini ayarlıyor. İnsülin salınımında etkili. Nerede bulunuyor? Muz, Kuru meyveler, Baklagiller, Yeşil sebzeler, Avokado, Susam, Ceviz, Domates, Mantar, Patates, Deniz sebzeleri

• Selenyum Ne işe yarıyor? Antioksidan; kansere karşı koruyucu. Bağışıklık isteminin güçlendiriyor. Kalp sağlığında etkili. E vitaminin çalışmasına yardımcı. Erkek üreme sistemi üzerinde etkisi var. Nerede bulunuyor? Deniz ürünleri, Susam, Mantar, Lahana

• İyot Ne işe yarıyor? Tiroit hormonlarının yapısında bulunuyor. Enerji metabolizması üzerinde etkili. Nerede bulunuyor? Deniz ürünleri, Süt ve süt ürünleri, İyotlu tuz.